YMWELD â chorneli cudd cymdeithas – dyna hanfod y gyfres S4C Ein Byd – ac weithiau dyw hi ddim yn ddarlun hardd.

Yn ystod y gyfres bresennol mae’r cyflwynydd Siôn Jenkins yn ymchwilio i bynciau dwys gan gynnwys syrjeri tramor a defnydd cyffuriau yn un o ardaloedd Cymru sydd wedi’i henwi’n un o’r ‘hotspots’ heroin gwaethaf ym Mhrydain.

A does dim dal nôl – mae Siôn, sydd yn wreiddiol o Landysilio yn Sir Benfro – yn benderfynol o daflu goleuni ar sawl ochr dywyll o fywyd yng Nghymru.

“Mae’r pethau ‘ma’n mynd ymlaen yng Nghymru, ac efallai ‘dyw pobol ddim eisiau cydnabod hynny; ond mae’n bwysig ein bod ni’n dangos y pynciau hyn, a bod pobol yn cael gwybod am eu presenoldeb yn ein cymdeithas,” meddai Siôn. “Dyw bywyd yng Nghymru ddim yn fêl i gyd a thrwy Ein Byd rwy’ eisiau dal drych i fyny ac adlewyrchu’r darlun go iawn.”

Un o gryfderau Ein Byd yw’r berthynas mae Siôn yn datblygu gyda’r bobol sy’n ymddangos yn y gyfres ac sydd ynghanol neu sydd wedi bod trwy brofiadau anodd.

Yn y bennod ‘Syrjeri Tramor’, mae Siôn yn dilyn merch sy’n mynd i Dwrci i gael llawdriniaeth BBL (Brazilian Butt Lift). Mae Siôn gyda hi cyn, yn ystod ac ar ôl y syrjeri ac o ganlyniad, mae’n cael ymatebion gonest a chignoeth am yr holl boen mae hi wedi dioddef er mwyn creu’r corff delfrydol.

Yn y bennod ‘Cyffuriau’ mae Siôn yn dilyn Meinir, menyw yn ei 50au sydd wedi bod yn gaeth i gyffuriau am bron i 20 mlynedd ac ym mhennod ‘Y Sioe Fawr’ mae Siôn yn cael cyfweliad ecsgliwsif gyda mam James Corfield a fu farw yno adeg y Sioe Frenhinol 2017.

“Mae’n well ‘da fi adeiladu perthynas gyda’r bobl rwy’n dilyn yn hytrach na jysd mynd mewn, gwneud y cyfweliad a gadael,” esboniodd Siôn. “Rwy’n berson naturiol chwilfrydig ac rwy’n hoffi cynnal sgyrsiau a dod i wybod mwy am bobl a’u straeon.”

Ond ydyw hi’n anodd gweld y bobol mae’n dod i nabod yn dioddef?

“Newyddiadurwr ydw i ond mae’n gallu bod yn anodd iawn weithiau. Gyda Meinir, er enghraifft, roedd hi’n trio mor galed i ddod dros y cyffuriau ac o’n i’n meddwl ‘dyw’r fenyw ‘ma ddim yn gallu mynd trwy fwy’. Ond bu farw ei chwaer pan oeddem yn ffilmio’r rhaglen ac mae hi mewn perygl o golli ei phresgripsiwn. Roedd un peth ar ôl y llall felly weithiau mae’n anodd peidio teimlo drostyn nhw,” meddai Siôn.

“Ond dyna sy’n wych am Ein Byd – rwy’n cael dangos emosiwn ac empathi a bod fy hun wrth ohebu.”

Un o’r pethau mwyaf anodd i Siôn oedd cyfweld a mam James Corfield. “Roedd hi’n mor annwyl a hefyd mor barod i siarad ond mae hi’n dioddef ers colli ei mab.”

Ym Mhennod 6 ar nos Iau 14 Chwefror bydd Siôn yn bwrw golwg ar y byd steroids, a’r sefyllfa yng Nghymru.

“Byddaf yn gofyn pam fod dynion ifanc yn teimlo bod angen defnyddio steroids, ydyw hi’n ddiogel, beth yw’r peryglon a hefyd sut maen nhw’n cael gafael yn y steroids,” esboniodd Siôn.

“Mae steroids wedi bod o gwmpas am dipyn – ond mae’r defnydd wedi cynyddu yn ddiweddar ym myd rygbi – mae wedi troi mewn i gamp mor gorfforol. Felly mae cymryd steroids wedi troi mewn i rywbeth naturiol i ddynion ifanc i’w wneud.

“Mae’r steroids yn rhoi mantais iddyn nhw yn y gamp ond maen nhw’n dod yn ddibynnol ar y steroids ac mae sgil-effeithiau hirdymor o ganlyniad. Mae unigolyn o Sir Benfro yn sôn am ei brofiadau gyda steroids ac mae e wedi bron colli popeth oherwydd steroids – ei wraig, ei dy – roedd e bron lladd ei hunan.”

Mae Siôn yn falch iawn o Ein Byd a’r hyn mae’r gyfres wedi ei chyflawni. “Rwy’n meddwl bod Ein Byd yn cynnig rhywbeth ffres a newydd ac rwy’ wrth fy modd yn gweithio ar y gyfres,” meddai Siôn.

MAE PROSIECTAU, fel gwelliannau i fannau gwyrdd lleol, ardal addysgol awyr agored i blant a rhaglenni cadwraeth i ddiogelu anifeiliaid a phlanhigion prin, ar fin elwa ar fwy na £1miliwn oddi wrth Gynllun Cymunedol Treth Gwarediadau Tirlenwi (LDTCS) Llywodraeth Cymru.

Rhaglen ariannu newydd yw’r cynllun sy’n cael ei reoli gan Gyngor Gweithredu Gwirfoddol Cymru (WCVA).

Bydd grantiau’n cael eu rhoi i gyfanswm o 27 o brosiectau ledled Cymru yn rownd ariannu gyntaf y cynllun.

Gwnaeth Llywodraeth Cymru greu’r cynllun i gefnogi cymunedau lleol a phrosiectau amgylcheddol mewn ardaloedd y mae safleoedd tirlenwi wedi effeithio arnyn nhw. Treth Gwarediadau Tirlenwi (LDT) newydd Cymru, a gymerodd le Treth Tirlenwi’r DU ym mis Ebrill 2018, fydd yn talu amdano.

Mae’r LDT yn dreth ar yr hyn y ceir gwared arno mewn safleoedd tirlenwi a chaiff ei chodi yn ôl pwysau’r gwastraff.

Dyma’r tro i cyntaf i arian o’r Dreth Gwarediadau Tirlenwi gael ei ddefnyddio i gefnogi cynllun ariannu penodol Gymreig.

Bydd hyd at £50,000 yr un ar gael i helpu prosiectau llwyddiannus sy’n ymdrin â’r amgylchedd, natur, ailddefnyddio, bioamrywiaeth a rheoli gwastraff.

Dyma rai o’r prosiectau fydd yn cael arian:
Pembrokeshire Remakery – £49,900 i helpu prosiect cymunedol sy’n ailaddysgu’r gymuned sut i atgyweirio a thrwsio a chyfrannu at leihau’r gwastraff sy’n mynd i domennydd sbwriel.

Canolfan Teuluoedd y Betws, Sir Gaerfyrddin – £8,000 i brosiect i wella safle awyr agored lle gall rheini a’u plant ddysgu sut i arddio, tyfu eu bwyd eu hunain a gwneud mwy o weithgarwch corfforol.

Ysgol y Lawnt, Caerffili – £10,600 i gefnogi prosiect i weddnewid tir yr ysgol o fod yn goedlan brysgwydd wyllt a segur yn safle ar gyfer gweithgareddau ac addysg awyr agored fydd yn gwella lles disgyblion a bioamrywiaeth.

Menter Môn – £49,900 i gefnogi prosiect sy’n mynd i’r afael â’r minc ar Ynys Môn a’i fygythiad i fioamrywiaeth yr ynys. O wneud dim, gallai’r ysglyfaethwr estron hwn ddifa llygod y dŵr a rhydyddion yr ynys.

Ymddiriedolaeth Natur Vincent yn y Gogledd – £49,900 ar gyfer prosiect sy’n gweithio gyda chymunedau lleol ac yn hyfforddi gwirfoddolwyr newydd i helpu’r boblogaeth o felaod i ymadfer ac i oroesi yn y tymor hir.

Mae ceisiadau ar gyfer yr ail rownd ariannu newydd gau. Ond caiff dwy rownd ariannu eu cynnal bob blwyddyn. Roedd yr ail rownd ariannu’n gwahodd prosiectau o arwyddocâd cenedlaethol sy’n costio rhwng £50,000 a £250,000 i ymgeisio.

Roedd Gweinidog yr Amgylchedd, Ynni a Materion Gwledig, Lesley Griffiths, yn uchel ei chlod o’r cynllun a dywedodd y byddai’n arwain at nifer o fuddiannau amgylcheddol ehangach: “Rwy wrth fy modd bod y Dreth Gwarediadau Tirlenwi wedi helpu 27 o brosiectau gyda rhagor na £1miliwn trwy Gynllun Cymunedol newydd y Dreth Gwarediadau Tirlenwi.

“Daw’r prosiectau hyn â manteision mawr i gymunedau, yr amgylchedd a natur a bydd eu heffaith yn para am genedlaethau.”

Dywedodd Rebecca Evans, y Gweinidog Cyllid a’r Trefnydd: “Gyda heriau Brexit ar ein gwarthaf, mae’n bwysicach nag erioed ein bod yn manteisio ar bob cyfle i ariannu prosiectau ymarferol sy’n dod â budd i’r bobl.

“Hoffwn ddymuno pob lwc i bawb sy’n gwneud cais yn y rownd nesaf.”

Dywedodd Ruth Marks, Prif Weithredwr WCVA: “Mae’r ymgeiswyr llwyddiannus yn cynrychioli amrywiaeth gyffrous o brosiectau o bob rhan o’r wlad. O weithredu i wella cyfleusterau cymunedol lleol, gwella’r amgylchedd naturiol a lleihau gwastraff, caiff y prosiectau hyn effaith ardderchog yng Nghymru.

“Gwnaeth y rownd gyntaf ennyn llawer iawn o ddiddordeb ac mae WCVA yn falch o gael gweithio gyda Llywodraeth Cymru a’n partneriaid yn y Cynghorau Gwirfoddol Sirol i roi’r cynllun hwn ar waith.”

MAE WYTHNOS Brecwast Ffermdy blynyddol FUW wedi codi mwy nag ymwybyddiaeth o’r bwyd gwych sy’n cael ei gynhyrchu gan ffermwyr trwy gydol y flwyddyn.

Yn ystod yr wythnos (21-27 Ionawr) cynhaliwyd dros 27 o frecwastau ledled Cymru, sydd wedi codi bron £15,000 ar gyfer apêl elusen Llywydd yr FUW.

Dywedodd Glyn Roberts, Llywydd FUW: “Mae ein staff, aelodau a’r gwirfoddolwyr gwych wedi gwneud gwaith anhygoel unwaith eto eleni. Bydd yr arian sydd wedi cael ei godi yn mynd i’n hachosion elusennol – Cymdeithas Alzheimer Cymru a’r FCN – ac mae bron £35,000 yn y gronfa hon hyd yn hyn.

“Mae cymunedau ffermio yn gymunedau clos ac mae hyn yn brawf o beth y gellir ei gyflawni pan pawb yn dod at ei gilydd, ac yn rhannu’r un nod gyffredin. Drwy’r digwyddiadau hyn, rydym wedi eistedd o amgylch bwrdd y gegin i siarad, rhannu ein syniadau am #AmaethAmByth, ac wedi cryfhau cysylltiadau cyfredol, yn ogystal â sefydlu rhai newydd.

“Bydd yr arian a godwyd yn ein cymunedau gwledig yn mynd tuag at helpu eraill yn ein cymunedau – ni ddylem byth anghofio mai pobl sy’n ffurfio ein cymunedau a bod modd cyflawni pethau anhygoel”.