Cymraeg

Ffermwr anfoddog yw enillydd hynaf y Fedal Aur am Gelfyddyd Gain

Published

9 years ago

August 19, 2015

Mae Glyn Baines wedi treulio oes yn mireinio ei sgiliau yn gyson.

MAE CYN-FFERMWR, a adawodd y busnes teuluol pan oedd yn ei dridegau i ddilyn ei freuddwyd o fod yn artist, wedi ennill y Fedal Aur yn 84 mlwydd oed. Ef yw’r person hynaf erioed i dderbyn y gydnabyddiaeth hon.

Bydd Glyn Baines, 84 mlwydd oed, o’r Bala yn derbyn y wobr gan drefnwyr yr arddangosfa celfyddyd weledol eleni yn yr Eisteddfod Genedlaethol am ei gyfres o collages lled-haniaethol. Bydd hefyd yn derbyn siec am £5,000 ar ôl curo cystadleuaeth gan amrywiaeth o geisiadau cryf.

Mae’r Fedal Aur am Gelfyddyd Gain yn un o ddim ond ychydig o wobrau cenedlaethol a roddir i artistiaid a gwneuthurwyr Cymreig, a’i nod yw ceisio anrhydeddu rhagoriaeth, gweledigaeth a dyfeisgarwch ymysg artistiaid gweledol yng Nghymru.

“Mae rhai artistiaid yn cyrraedd eu hanterth yn rhy gynnar, rhai eraill yn profi llanw a thrai, gan ddod yn ôl i’r amlwg gyda chasgliadau newydd wrth iddynt aeddfedu. Mae Glyn Baines wedi treulio oes yn mireinio ei sgiliau yn gyson, ac yn 84 mlwydd oed mae’n cynhyrchu ei waith cryfaf hyd yn hyn,” meddai Angharad Pearce-Jones, un o aseswyr y wobr.

“Mae’r gweithiau diweddaraf hyn yn ymgorffori blynyddoedd o hyfforddi’r llygad i sylwi, dethol a symleiddio – o gynfasau ag olew trwm i collages lled-haniaethol, o ambell fotiff y gellir ei adnabod i haniaeth llwyr. Gyda banc y cof gweledol sydd gan Åμr yn ei wythdegau, mae Glyn Baines yn gallu taro i mewn ac allan ac nid yw’n teimlo’r angen i atgynhyrchu’r byd fel y mae pawb arall yn ei weld.”

Wrth sôn am ei gasgliad, dywedodd Mr Baines: “Rwy’n hoffi disgrifio fy ngwaith fel dathliad o liw a bywyd. Pan rwy’n edrych allan o’r ffenestr gartref mae pob bore yn wahanol – mae nodwydd gwyrdd tywyll ein ffynidwydden yn cyferbynnu â’r awyr ocr cynnes weithiau ond yn edrych yn hollol wahanol yn erbyn yr awyr las llachar bryd arall, ac mae’r newidiadau yma’n rhan o’r hyn sydd wedi ysbrydoli’r casgliad hwn.

“Mae yna saith darn i gyd, ac mae pob un yn golygu llawer i mi. Dydw i ddim yn un am wobrau fel arfer ond mae adborth aseswyr yr Eisteddfod Genedlaethol wedi cyffwrdd fy nghalon, ac rwy’n edrych ymlaen i’w gweld yn cael eu harddangos ym Meifod, sef lle mor brydferth ar gyfer yr Åμyl.”

Cafodd Mr Baines ei eni yng Ngharrog ger Corwen, a gadawodd yr Ysgol Ramadeg i Fechgyn yn y Bala yn bymtheg mlwydd oed yn 1948 a mynd i weithio ar fferm y teulu. Yn fuan wedyn symudodd y teulu i fferm fwy o faint yn Sarn ger Botwnnog yn LlÅ·n ond celf oedd ei wir gariad a dechreuodd fynychu dosbarthiadau nos gydag athro celf brwdfrydig o’r enw DC Roberts.

Roedd Roberts wedi ennill y Fedal Aur am Gelfyddyd Gain yn yr Eisteddfod Genedlaethol pan gynhaliwyd hi ym Mhwllheli yn 1955, ac ysbrydolodd ef Mr Baines i fynd i ysgol gelf. Gan rentu ystafelloedd mewn ffermdy lleol a gweithio fel labrwr i gefnogi ei wraig a’i ddau fab ifanc, cwblhaodd Mr Baines gwrs tair blynedd yn Wrecsam. Treuliodd flwyddyn arall yn hyfforddi i fod yn athro yn Ysgol Gelf a Dylunio Caerdydd, cyn symud yn ôl i’r Bala i fod yn athro celf. Aeth yn ei flaen i dreulio 23 mlynedd yn athro celf yn Ysgol y Berwyn, Bala hyd nes yr ymddeolodd yn 1989.

Roedd ei ddisgyblion yn Ysgol y Berwyn yn cynnwys Iwan Bala, a aeth yn ei flaen i ddod yn adnabyddus fel artist, awdur ac uwch ddarlithydd ym Mhrifysgol Cymru y Drindod Dewi Sant. Bu Bala yn artist preswyl yn yr Oriel Genedlaethol yn Zimbabwe ac yn guradur yn Galeri Caernarfon. Cafodd Bala yntau’r Wobr Aur am Gelfyddyd Gain yn yr Eisteddfod Genedlaethol yn 1997.

Parhaodd Mr Baines i ddilyn ei gariadatbaentiohaniaetholganymuno â Gweled – Cymdeithas Gymraeg y Celfyddydau Gweledol, a thua diwedd ei yrfa fel athro, agorodd ei stiwdio ei hun yn y Bala. Ar ôl iddo ymddeol, parhaodd i arddangos ei waith mewn sioeau ledled gogledd Cymru a Chaer. Y tro diwethaf iddo arddangosfa yn yr Eisteddfod Genedlaethol oedd yn 1995 pan gynhaliwyd yr Åμyl yn Abergele.

Dywedodd Robyn Tomos, Swyddog Celfyddydau Gweledol Eisteddfod Genedlaethol Cymru: “Roedd detholwyr y wobr yn unfryd eu barn y dylid rhoi’r Fedal Aur am Gelfyddyd Gain i Glyn Baines am gasgliad sydd, er ei fod yn haniaethol ei natur, wedi tynnu’n gryf oddi ar brofiad yr artist yn ei amgylchfyd.

“Mae ei waith yn ychwanegiad i’w groesawu i’r arddangosfa celfyddydau gweledol eleni, sy’n cynnwys darnau gan 22 o artistiaid a ddisgrifiwyd yn ‘brydferth, gonest a chyfareddol’ gan y curaduriaid. Mae’r arddangosfa’n ceisio apelio at groestoriad o bobl sy’n caru celf, ac eleni mae’n cynnwys ffilm fywgraffiadol fer am yr artistiaid a ddetholwyd yn ogystal â deunydd deongliadol am eu gwaith. Edrychwn ymlaen i arddangos rhai o’r doniau artistig gorau un yng Nghymru i ymwelwyr dros yr wyth niwrnod.”

Cymraeg

Strategaeth yr iaith Gymraeg dan adolygiad yng nghanol galwadau am gyfeiriad cliriach

Published

5 days ago

December 17, 2024

Tom Sinclair

MAE SAMUEL KURTZ AS, Ysgrifennydd Cysgodol y Cabinet dros yr Iaith Gymraeg, wedi annog Llywodraeth Cymru i ailfeddwl eu dull o weithredu targed uchelgeisiol Cymraeg 2050 yn sgil pryderon a godwyd mewn adroddiad diweddar gan y Senedd.

Mae strategaeth Cymraeg 2050 yn anelu at sicrhau miliwn o siaradwyr Cymraeg erbyn canol y ganrif hon, ond mae amheuon wedi cael eu codi am ei hyfywedd. Mae canfyddiadau’r Pwyllgor Plant a Phobl Ifanc yn tynnu sylw at heriau fel marweiddio yn nifer yr athrawon Cymraeg a gostyngiad yn y defnydd o’r iaith ymhlith pobl ifanc.

Mae Mr Kurtz, sy’n cynrychioli Gorllewin Caerfyrddin a De Sir Benfro, wedi ymuno â’r galwadau i Lywodraeth Cymru ailystyried eu cynlluniau. Dywedodd:

“Mae Ceidwadwyr Cymreig wedi galw ers tro am strategaeth gliriach gan Lywodraeth Cymru i gyflawni eu targed Cymraeg 2050.

“Gyda nifer y siaradwyr Cymraeg yn gostwng dros y ddau ddegawd diwethaf, mae’n hanfodol bod y duedd hon yn cael ei gwrthdroi. O ystyried y marweiddio yn nifer yr athrawon Cymraeg a’r gostyngiad yn y defnydd o’r Gymraeg ymhlith pobl ifanc, mae angen i Lywodraeth Cymru adolygu pam nad yw eu cynlluniau presennol ar gyfer Cymraeg 2050 yn gweithio ac addasu’r cynlluniau angenrheidiol.”

Persbectif Sir Benfro

Yn Sir Benfro, lle mae treftadaeth yr iaith Gymraeg yn ddwfn, mae’r ddadl yn un arwyddocaol iawn. Mae cymunedau lleol wedi gweld llwyddiant amrywiol wrth gynnal Cymraeg. Mae addysg cyfrwng Cymraeg wedi tyfu mewn rhai ardaloedd, gydag ysgolion fel Ysgol Caer Elen yn Hwlffordd yn chwarae rhan hanfodol, ond mae pryderon yn parhau am ei hygyrchedd ledled y sir.

Yn hanesyddol, mae Sir Benfro wedi cael ei hystyried yn ‘ffrynt ieithyddol’, lle mae’r iaith Gymraeg yn cydfodoli â’r Saesneg mewn cydbwysedd cynnil. Mae ardaloedd gwledig wedi dal gafael ar eu traddodiadau ieithyddol, ond mae trefoli a newidiadau demograffig yn peri heriau.

Un mater allweddol yw’r gweithlu addysgu. Heb ddigon o athrawon Cymraeg i ysbrydoli ac addysgu’r genhedlaeth nesaf, mae cyflawni Cymraeg 2050 yn mynd yn fwyfwy anodd. Mae galwadau hefyd wedi bod am fwy o gyfleoedd trochi yn y Gymraeg y tu allan i’r ystafell ddosbarth er mwyn meithrin y defnydd o’r Gymraeg yn y bywyd bob dydd.

Pam mae Cymraeg 2050 yn bwysig

Yng nghanol Cymraeg 2050 mae gweledigaeth i beidio â chadw’r Gymraeg yn unig, ond i’w gwneud yn iaith fyw a llewyrchus. Mae ymgyrchwyr yn dadlau bod strategaeth gadarn yn hanfodol i sicrhau bod yr iaith yn parhau i fod yn berthnasol i genedlaethau’r dyfodol, yn enwedig mewn ardaloedd fel Sir Benfro lle mae treftadaeth ddiwylliannol yn gysylltiedig â’r Gymraeg.

Mae cefnogwyr y targed yn pwysleisio ei botensial i gryfhau hunaniaeth gymunedol ac i roi hwb i gyfleoedd economaidd, o dwristiaeth i ddiwydiannau creadigol, lle mae dwyieithrwydd yn ased sy’n tyfu.

Oes modd ei gyflawni?

Er bod uchelgais Cymraeg 2050 yn cael ei ganmol yn eang, mae cwestiynau yn parhau ynghylch a yw’n gyflawnadwy heb newidiadau sylweddol mewn polisi. Mae’r beirniaid yn dadlau, heb strategaeth gynhwysfawr wedi’i hariannu’n dda sy’n mynd i’r afael ag addysg, seilwaith ac ymgysylltu cymunedol, bod y targed mewn perygl o fod yn ddim mwy na dyhead.

I Sir Benfro, mae’r her yn glir: dathlu a diogelu ei chymunedau Cymraeg tra’n creu cyfleoedd ar gyfer twf ac ymgysylltu â’r Gymraeg i bawb.

Mae galwad Mr Kurtz am weithredu yn ychwanegu at y pwysau cynyddol ar Lywodraeth Cymru i gyflwyno cynllun sy’n gweithio – nid yn unig ar gyfer nawr, ond ar gyfer cenedlaethau i ddod.

Cymraeg 2050: Iaith ar gyfer y dyfodol

I Sir Benfro a thu hwnt, mae’r blaenoriaeth yn uchel. Mae cyflawni miliwn o siaradwyr Cymraeg yn ymwneud â mwy na niferoedd yn unig – mae’n ymwneud â sicrhau dyfodol lle mae’r iaith yn parhau i fyw a ffynnu, o bentrefi gwledig Gogledd Sir Benfro i strydoedd prysur Aberdaugleddau.

Business

A more connected Wales: Ogi to provide Welsh language support through eero

Published

2 months ago

October 14, 2024

Madeline Knox

Starting today, Ogi- Wales’s biggest alternative telecoms company- has taken the innovative leap to back the provision of Welsh language on the eero wifi software.

Amazon’s eero delivers fast, reliable and secure wifi to every corner of the home. Using the latest mesh technology, eero brings seamless coverage, whether you’re streaming, gaming, or working from home. The Amazon eero suite of products is available on all Ogi 400, Ogi 500 and Ogi 1Gig packages.

Ogi’s commitment to continuously improving for their Welsh customers is demonstrated through this new partnership. This milestone makes eero one of the few smart home systems to offer Welsh-language support in its mobile app.

Within the eero app, engineers have incorporated familiar Welsh-language terms to further the experience for users.

Speaking about the new feature, Ogi’s Brand Marketing Director, Sarah Vining, said: “Ogi’s mission has always been to provide world-class services that are inherently Welsh.”

“Working with the team at eero, we’re not only bringing cutting-edge technology to Welsh homes but also making it more accessible for our customers, and for users all over Wales too. This partnership reflects our shared vision to make the internet more accessible to everyone.”

“Our mission is to bring fast, reliable, and secure wifi to customers around the world.” said Mark Sieglock, eero EVP, Software and Services. “We’re thrilled to partner with Ogi to add Welsh language support, making the eero app more accessible to Welsh speakers in Wales.”

Welsh language support is now available to all eero users by downloading the latest software update (release 6.47.0)

Cymraeg

Hybu’r Gymraeg drwy sioe lwyfan

Published

7 months ago

May 23, 2024

Tom Sinclair

Ar faes Eisteddfod yr Urdd heddiw ym Meifod (29 Mai) caiff sioe lwyfan newydd ei dangos a fydd yn hyrwyddo’r Gymraeg i bobl ifanc ledled Cymru. Manon Steffan Ros sydd wedi creu’r sioe Geiriau i gwmni Mewn Cymeriad yn dilyn comisiwn gan Gomisiynydd y Gymraeg.

Bydd y sioe, sydd wedi ei hanelu at bobl ifanc ym mlynyddoedd 7, 8 a 9 ysgolion uwchradd, yn cyd-fynd â phecyn addysg newydd sydd wedi ei ddatblygu gan y Comisiynydd ac a fydd ar gael ar lwyfan addysgol, Hwb.

Yn ôl Manon Steffan Ros, roedd yn braf derbyn y cais i wneud y gwaith hwn er yn un heriol,

“Er mwyn hybu’r Gymraeg i’n pobl ifanc a’u hannog i’w defnyddio mae angen manteisio ar amryw o ffyrdd i wneud hynny. Mae sioe lwyfan, sydd yn mynd mewn i ysgolion, yn gyfle gwych i bwysleisio rôl y Gymraeg yn ein bywydau bob dydd, drwy ddefnyddio cerddoriaeth gyfoes a iaith sydd yn berthnasol iddyn nhw.

“Roedd yn her, serch hynny, i ddatblygu sgript a oedd yn cyfleu yr holl elfennau yma, tra ar yr un pryd yn hyrwyddo’r neges gyffredinol fod angen defnyddio’r Gymraeg er mwyn iddi oroesi.

“Gobeithio bydd y sioe yn gyfrwng i arwain at drafodaeth bellach ymysg pobl ifanc a’u hathrawon am bwysigrwydd y Gymraeg.”

I gyd-fynd â’r sioe, mae pecyn addysg wedi ei greu hefyd sydd yn cynnig amryw ddeunyddiau ar gyfer gwersi. Mae’r pecyn yn cynnwys cyflwyniadau ac atodiadau sydd yn rhannu gwybodaeth am y Gymraeg, ei phwysigrwydd fel sgil mewn bywyd bob dydd, ieithoedd lleiafrifol eraill ar draws y byd, yn ogystal ag egluro rôl Comisiynydd y Gymraeg.

Yn ôl Efa Gruffudd Jones., Comisiynydd y Gymraeg, y gobaith yw fod y gwaith hyn yn ymateb i angen,

“Rwyf wedi nodi yn aml fod plant a phobl ifanc yn flaenoriaeth i fi ac rydym yn gyson yn derbyn ceisiadau gan ysgolion am wybodaeth am ein gwaith. Y nod gyda’r pecyn hwn yw cynnig pecyn ymarferol y gellir dewis gweithgareddau ohono.

“Bydd hefyd, gobeithio, yn gymorth i athrawon a ddisgyblion ddeall yn well, nid yn unig rôl Comisiynydd y Gymraeg ond sefyllfa’r Gymraeg ar lefel genedlaethol a rhyngwladol.

“Gobeithio y caiff ei ddefnyddio’n eang.”

Un ysgol sydd wedi cael cyfle i weld y sioe eisoes yw Ysgol Bro Hyddgen ym Machynlleth yn nalgylch yr Eisteddfod. Mae Nansi Lloyd yn mlwyddyn 7 ac fe wnaeth fwynhau yn fawr,

“Roedd y sioe yn symud yn gyflym oedd yn grêt ac roeddem i gyd yn meddwl fod y defnydd o gerddoriaeth Gymraeg gyfoes yn dda iawn. Fe wnaeth i fi feddwl am pam mod i’n siarad Cymraeg a phwysleisio pa mor bwysig yw siarad yr iaith yn naturiol bob dydd, ac nid yn yr ysgol yn unig.

“Rwy’n gobeithio mynd i’w gweld eto yn yr Eisteddfod.”

Mae Alaw Jones yn athrawes yn ysgol Bro Hyddgen ac yn gweld gwerth yn y sioe a’r pecyn addysg,

“Mae yn medru bod yn heriol cyflwyno’r Gymraeg yn enwedig mewn oes lle mae cyfryngau cymdeithasol yn chwarae rôl mor flaenllaw yn mywydau pobl ifanc. Roedd y sioe hon yn gyfrwng i arwain ar drafodaeth bellach am y Gymraeg yn ein cymdeithas heddiw a braf oedd gweld ymateb y bobl ifanc i’r sioe.

“Mae’r pecyn addysg yn adnodd defnyddiol a fydd yn ein caniatáu i drafod y Gymraeg mewn cyd-destun ehangach, cyd-destun rhyngwladol, ac yn pwysleisio manteision siarad yr iaith o safbwynt sgil yn y byd gwaith.”

Caiff y sioe, Geiriau¸ ei pherfformio ar stondin Llywodraeth Cymru am 2pm ar ddydd Mercher, 29 Mai a bydd sesiwn holi ac ateb yn dilyn yng nghwmni Efa Gruffudd Jones, Manon Steffan Ros ac Owen Alun sydd yn perfformio’r sioe.