Cymraeg

Mae’n rhaid i Gynghorau Sir ystyried effaith polisïau ar yr iaith Gymraeg

Published

6 years ago

September 4, 2015

Polisi’r Cyngor cynllunio: F flatiau un ystafell, y genhedlaeth nesaf!

DYDY CYNGHORAU sir ddim wedi newid y ffordd maen nhw’n trin y Gymraeg wrth ymdrin â cheisiadau cynllunio, er gwaethaf newid diweddar i’r gyfraith, yn ôl canlyniadau arolwg gan Gymdeithas yr Iaith.

O’r cynghorau sir a ymatebodd i ymholiad y Gymdeithas ynglŷn â’r ffordd maen nhw’n addasu eu polisïau cynllunio yn sgil pasio Deddf Cynllunio ym mis Mai eleni, nid oedd yr un cyngor bwriadu, nag yn cynllunio i, newid eu hymdriniaeth o’r iaith. Mae’r ddeddf yn gwneud y Gymraeg yn ystyriaeth berthnasol statudol i’r system gynllunio am y tro cyntaf erioed, gan roi grym statudol i gynghorwyr wrthod neu ganiatáu datblygiadau ar sail eu heffaith ar yr iaith. Bydd rhaid hefyd i’r gyfundrefn yn ei chyfanrwydd hybu datblygu cynaliadwy, sydd yn cynnwys ystyriaeth o anghenion y Gymraeg. Mae’r ddeddfwriaeth hefyd yn ei gwneud yn ofynnol i awdurdodau wneud asesiad o effaith eu cynlluniau datblygu ar yr iaith yn y tymor hir.

Mae canllawiau cynllunio’r Llywodraeth yn nodi bod modd i awdurdodau ail-ystyried eu cynlluniau datblygu os oes newid mawr i bolisi neu ddeddfwriaeth genedlaethol. Mewn ymateb, dywedodd Cyngor Conwy eu bod yn ystyried “bod y Cynllun Datblygu Lleol eisoes yn bodloni gofynion y Bil Cynllunio o ran y Gymraeg, ac felly mae’n annhebygol y byddai angen adolygiad ar y sail hon”. Dywedodd Cyngor Sir Ceredigion “nid yw’r rheidrwydd newydd sydd yn y Ddeddf yn peri bod angen adolygu’r CDLl yn gynharach” ac mae Cyngor Bro Morgannwg yn aros am ganllawiau pellach gan Lywodraeth Cymru. Dywedodd Cyngor Wrecsam bod gyda nhw “Nodyn Canllaw Cynllunio Lleol yn barod o ran cynllunio a’r iaith Gymraeg sydd i’w gael ar ein gwefan sy’n nodi pa wybodaeth rydym ei angen fel rhan o unrhyw ymgais a lle mae’r Gymraeg yn ystyriaeth berthnasol”.

Daw’r newyddion wrth i Gymdeithas yr Iaith Gymraeg gyhoeddi dogfen polisi ar faes yr Eisteddfod ynghylch sicrhau bod y stoc tai presennol yn cyfrannu at y nod o atal yr allfudiad a chreu miliwn o siaradwyr Cymraeg. Ymysg y siaradwyr yn y lansiad bydd cynrychiolwyr o’r mudiad sy’n ymgyrchu dros hawliau pobl ifanc yng Ngheredigion i dai , ‘Ble ti’n mynd i fyw?’ a chynrychiolydd o Shelter Cymru.

Wrth siarad cyn y lansiad ar y maes, rhybuddiodd Tamsin Davies llefarydd cymunedau cynaliadwy Cymdeithas yr Iaith, nad oedd cyrff yn paratoi ar gyfer y newidiadau: “Mae ymatebion y cynghorau yn awgrymu bod dim wedi newid yn sgil y ddeddfwriaeth. Mae angen i’r Llywodraeth a’r cynghorau weithredu’n gyflym er mwyn sicrhau bod symud ymlaen i weithredu’r newidiadau pwysig a cafwyd drwy’r ddeddfwriaeth. Mae angen amserlen gan y Llywodraeth o ran dod ag adrannau’r ddeddfwriaeth sy’n ymwneud a’r iaith i rym – ydyn nhw’n bwriadu ei weithredu cyn yr etholiadau fis Mai nesaf? Neu ydyn nhw’n mynd i lusgo eu traed?

“Mae nifer o gynghorau dan yr argraff bod modd iddyn nhw barhau yn yr un ffordd ag o’r blaen, ond dylen nhw fod yn paratoi a phwyso ar y Llywodraeth am arweiniad. Mae’r newid yn y gyfraith yn creu cyfle i gynghorau weithredu’n flaengar o blaid y Gymraeg. Fel mae pethau, mae perygl y bydd y sefyllfa yn arwain at ddryswch a llanast, fel mae profiad yng Ngheredigion yn dangos. Yn syth wedi pasio’r ddeddfwriaeth fe ysgrifennon ni at y Llywodraeth i ofyn beth oedd eu cynlluniau i sicrhau bod cynghorau yn derbyn arweiniad, ond nid oes cynlluniau clir ganddyn nhw i ddiweddaru’r canllawiau.”

Ddechrau Gorffennaf, pleidleisiodd cynghorwyr Ceredigion dros gadw at bolisi sy’n golygu bod angen asesu effaith iaith ar rai datblygiadau unigol nad ydynt yn y Cynllun Datblygu Lleol: polisi sy’n groes i gyngor technegol cenedlaethol ar gynllunio – TAN20. Rhybuddiodd swyddogion y cyngor nad oes sicrwydd bod penderfyniad cyngor i gadw at y polisi yn gyfreithlon.

Ychwanegodd Ms Davies: “Er bod swyddogion Cyngor Ceredigion wedi dweud bod polisi eu cynghorwyr yn mynd yn groes i ganllawiau presennol, TAN20, pe na bai’r Cyngor yn gofyn am asesiad effaith iaith ar ddatblygiadau o’r fath, gallai’r Cyngor fod yn agored i her gyfreithiol oherwydd bod y Gymraeg yn ystyriaeth berthnasol i ddatblygiad penodol. Felly mae TAN20 a’r ddeddfwriaeth newydd yn gwrthddweud ei gilydd.”

Wrth sôn am alwad y mudiad am Fesur Cartrefi Fforddiadwy i Bawb, ychwanegodd: “Er y dylai’r Gymraeg, yn y pendraw, fod yn fwy o ystyriaeth yn y gyfundrefn gynllunio yn sgil y Ddeddf Cynllunio, os yw’r Gymraeg i ffynnu am y blynyddoedd i ddod, mae angen mynd i’r afael â defnydd o’r stoc tai presennol. Mae’n glir bod costau tai a rhentu yn rhai o’r ffactorau sy’n cyfrannu at allfudo a symudoledd poblogaeth – patrymau sydd, ar y cyfan, yn niweidiol iawn i’r Gymraeg. Felly mae angen ymdrech i wneud y stoc tai’n fwy fforddiadwy.”

Cymraeg

Effaith trist aflonyddu ar forloi a rhai bach ar arfordir Cymru

Published

2 months ago

October 1, 2021

Luke Sinclair

Gyda mwy o bobl nag erioed yn ymweld â’r parth arfordirol yma yng Nghymru, mae
aflonyddu ar fywyd gwyllt ar gynnydd. Yn ddiweddar, cawsom newyddion trist fod morlo
bach wedi marw ar ôl i’w fam beidio â dychwelyd i’w fwydo yn dilyn achos o aflonyddu a
dychryn gan bobl oedd eisiau tynnu lluniau a ‘selfies’ gyda’r morlo bach.

Yn ystod y tymor magu (rhwng Awst a Rhagfyr) mae’n bosib dewch ar draws morloi bach
gwyn ar draethau neu ar greigiau ar arfordir Cymru – yn aml ar ben eu hunain. Serch hynny
maen debygol bydd y fam ger llaw, felly mae’n hanfodol cadw draw er mwyn iddi allu
ddychwelyd i fwydo’i morlo bach.

Yn ôl Sue Burton, Swyddog yr ACA ar gyfer Sir Benfro Forol “Rhaid cofio bod morloi bach
angen digonedd o ofod personol ag amser er mwyn gorffwys a thyfu. Dim ond am dair
wythnos yn unig caiff y morloi bach eu bwydo gan eu mamau cyn nes bydd yn rhaid iddynt
gofalu am eu hunain. Mae’n hanfodol felly yn ystod yr amser yma eu bod yn cael digonedd o
le heb ymyrraeth. Gall aflonyddu ar forloi arwain at eu marwolaeth”.

Mae’n bwysig iawn cofio bod y creaduriaid eiconig hyfryd yma yn anifeiliaid gwyllt.
Cadwch draw o fywyd gwyllt – Mwynhewch o bell

Cymraeg

Meddygon teulu dal yma ar gyfer apwyntiadau wyneb yn wyneb

Published

2 months ago

October 1, 2021

Jon Coles

Mae meddygon yn Sir Gaerfyrddin, Ceredigion a Sir Benfro yn atgoffa’u cleifion eu bod yn parhau i gynnig apwyntiadau wyneb yn wyneb i’r rhai sydd angen eu gweld.

Trwy gydol y pandemig, mae meddygfeydd wedi sicrhau bod gwasanaethau hanfodol yn parhau i redeg, gan ddefnyddio ffyrdd arloesol o gyfathrebu â’r cymunedau y maent yn eu gwasanaethu.

Erbyn hyn mae llawer o feddygfeydd yn parhau i ddefnyddio ymgynghoriadau ffôn a galwadau fideo lle y bo’n briodol; mae hyn yn rhoi rhyddid i lawer o gleifion siarad â gweithwyr gofal iechyd proffesiynol (nid o reidrwydd y meddyg teulu) yng nghysur a chyfleustra eu cartrefi eu hunain

Mae gan y rhan fwyaf o feddygfeydd systemau ar-lein megis E-Consult neu Ask My GP, lle gall cleifion ofyn cwestiwn llai brys am eu hiechyd. Gweler gwefan eich meddygfa am fwy o wybodaeth.

Mae Fy Iechyd Ar-lein yn parhau i fod yn opsiwn ar-lein 24/7 ar gyfer archebu presgripsiwn meddyginiaeth rheolaidd – mae wedi’i gynllunio i fod yn gyfleus i gleifion ac yn arbennig o ddefnyddiol i’r rhai sy’n hunan-ynysu neu’n gwarchod. Gall cleifion gofrestru ar gyfer hyn drwy eu meddygfa leol.

Mae system brysbennu dros y ffôn neu ar-lein ar waith yn y rhan fwyaf o feddygfeydd i sicrhau bod cleifion yn siarad ag aelod clinigol o staff am eu hiechyd.

Os oes angen gweld claf wyneb yn wyneb, bydd y feddygfa’n gwneud apwyntiad â’r gweithiwr gofal iechyd proffesiynol mwyaf priodol i’w anghenion.

Dywedodd Dr Siôn James o Feddygfa Tregaron: “Hoffem atgoffa cleifion bod meddygfeydd teulu yn parhau i fod ar gael i chi. Pan fyddwch yn cysylltu â’ch meddygfa, byddwch yn siarad â’r person mwyaf addas ar gyfer eich cyflwr ac os bydd angen i’ch gweld wyneb yn wyneb, yna rhoddir apwyntiad i chi yn y feddygfa.

Gellir trin llawer o gyflyrau dros y ffôn gyda chyngor ac os oes angen, gellir rhoi presgripsiwn i fferyllfa o’ch dewis. Peidiwch ag osgoi ymofyn triniaeth.

Ar gyfer mân anhwylderau, cofiwch y gallai eich fferyllfa gymunedol helpu.”

Ychwanegodd Fferyllydd Cymunedol, Richard Evans: “Yn draddodiadol mae fferyllwyr Cymunedol wedi cynghori cleifion ar ystod eang o anhwylderau. Rydym bob amser yn argymell triniaethau addas i’r cleifion, neu os oes angen, eu cyfeirio at weithiwr gofal iechyd proffesiynol.

Yn ystod y pandemig hwn, gweinyddu presgripsiynau yw’r prif ffocws o hyd, ond mae gwasanaethau eraill ar gael, megis y Gwasanaeth Anhwylderau Cyffredin, Brysbennu a Thrin, cyflenwi meddyginiaethau mewn argyfwng a dulliau atal cenhedlu brys.

Gellir cael mynediad at y gwasanaethau hyn drwy ymgynghoriad dros y ffôn, gyda’r claf neu ofalwr/aelod o’r teulu yn casglu unrhyw feddyginiaeth angenrheidiol.

Cofiwch archebu unrhyw bresgripsiwn meddyginiaeth rheolaidd mewn pryd cyn i chi ei orffen.”

Yn ychwanegol at y wybodaeth arbenigol broffesiynol a gynigir mewn fferyllfeydd, bydd cleifion cymwys yn gallu derbyn eu brechlyn ffliw rhad ac am ddim yn y mwyafrif o’n fferyllfeydd cymunedol y gaeaf hwn. Am restr lawn o fferyllfeydd sy’n cymryd rhan, cliciwch yma https://biphdd.gig.cymru/gofal-iechyd/gwasanaethau-a-thimau/fferyllfa/brechiadau-y-ffliw-tymhorol/

I gael gwybod pa wasanaethau y mae eich fferyllfa gymunedol yn eu cynnig, ewch i: https://biphdd.gig.cymru/gofal-iechyd/gwasanaethau-a-thimau/fferyllfa/

Mae rheolau cadw pellter cymdeithasol yn parhau ar draws safleoedd gofal sylfaenol er diogelwch cleifion a staff. Bydd gweithwyr gofal iechyd proffesiynol sy’n gweld cleifion wyneb yn wyneb i asesu neu ddarparu triniaeth yn defnyddio’r cyfarpar diogelu personol priodol ac mae sgriniau ar waith mewn rhai cownteri a derbynfeydd

Cofiwch wisgo gorchudd wyneb pan ydych yn ymweld ag unrhyw leoliad gofal iechyd.

Cymraeg

Lansio cystadleuaeth i enwi adeiladau porthladd hanesyddol

Published

2 months ago

October 1, 2021

Luke Sinclair

Mae gan Ddoc Penfro hanes morwrol cyfoethog, gan ei bod yn dref filwrol ers 150 o
flynyddoedd. Heddiw, mae hen Ddociau’r Llynges Frenhinol yn borthladd masnachol
sydd â dyfodol cyffrous yn y diwydiant ynni adnewyddadwy.

Mae Porthladd Aberdaugleddau yn rhan allweddol o brosiect Ardal Forol Doc Penfro
Bargen Ddinesig Bae Abertawe gwerth £60 miliwn, a fydd yn darparu’r cyfleusterau,
y gwasanaethau a’r gofodau sydd eu hangen i sefydlu canolfan o’r radd flaenaf ar
gyfer ynni morol a pheirianneg. Fel rhan o hyn, mae angen adnewyddu pedwar
rhandy rhestredig Gradd II sy’n sownd yn siediau awyrennau Sunderland er mwyn
eu moderneiddio ar gyfer yr 21ain ganrif a’u cynnig fel gweithleoedd modern hyblyg.
Bydd y gwaith adeiladu’n dechrau ym mis Tachwedd 2021 ac yn ôl yr amserlen bydd
yn cael ei gwblhau erbyn mis Tachwedd 2022.

Heddiw, mae’r Porthladd yn lansio cystadleuaeth i enwi’r pedwar rhandy ac mae’n
gwahodd ceisiadau gan aelodau o’r gymuned. Awgrymir pedair thema: treftadaeth,
dyfodol adnewyddadwy, hanes morol a hanes cymdeithasol, ond croesewir pob
syniad.

Dywedodd Steve Edwards, Cyfarwyddwr Masnachol y Porthladd, “Mae Porthladd
Penfro yn llawn hanes ac rydyn ni am sicrhau ein bod yn cadw’r adeiladau hyn yn
ddiogel fel y gellir eu defnyddio yn y bennod gyffrous nesaf. Mae Ardal Forol Doc
Penfro yn cynnig cyfleoedd enfawr i’r dref yn ogystal â’r rhanbarth cyfan, felly mae’n
bwysig iawn ein bod yn creu llety dymunol fel y gall busnesau sefydlu eu hunain
yma. Rydyn ni am gynnwys y gymuned gyfan yn ein cynlluniau drwy wahodd enwau
cofiadwy gyda chefndir difyr er mwyn ategu’r datblygiadau.”
I gyflwyno eich awgrymiadau, ewch i i www.mhpa.co.uk/naming-competition erbyn
dydd Llun 18 Hydref.

Ariennir Ardal Forol Doc Penfro gan Fargen Ddinesig Bae Abertawe, Cronfa
Datblygu Rhanbarthol Ewrop drwy Lywodraeth Cymru, a thrwy fuddsoddiad preifat.