Cymraeg

Alun `Sbardun` Huws o Benrhyn Aberstalwm

Published

10 years ago

January 8, 2015

Tom Sinclair

Alun `Sbardun` Huws

GYDA MARWOLAETH sydyn Alun `Sbardun` Huws collwyd y cyntaf o’r to hwnnw o gerddorion a roddodd Gymru oll ar dân a pheintio’r byd yn wyrdd chwedl Dafydd Iwan. Fel myfyriwr yng Nghaerdydd daeth ar draws bechgyn eraill o gyffelyb anian o gefndiroedd gwahanol oedd yn ymddiddori yn niwylliant y gitâr. Ffurfi wyd y Tebot piws. Gwnaeth argraff wahanol i eiddo’r triawdau a rannai’r un fi lltir sgwâr ar lwyfannau Nosweithiau Llawen y 1970au cynnar. Profodd yn heriol i gynulleidfaoedd traddodiadol. O ran gwisg, ymarweddiad a deunydd gwelwyd yr elfen amharchus yn brigo i’r wyneb. Yffach beth yw’r ots a beth yw’r iws oedd yr agwedd pan fydde’r pedwar – Ems, Dewi Pws, Stan a Sbardun – hyd yn oed yn poeri ar ei gilydd wrth berfformio.

A doedden nhw ddim o hyd yn boddran presenoli eu hunain yn lle bynnag roedd eu henw i’w weld ar boster. Roedd hynny yn taro tant ymhlith y genhedlaeth hirwalltog a jinsog. Ni welwyd hynny’n amlycach nag yn y sesiyne cyson, llawn dop, a gynhaliwyd yn nhafarn y New Ely yng Nghaerdydd. Welech chi ddim o’r rhain mewn blazers, trywsuse llwyd a theis. Yn wir, roedden nhw o’r farn fod yna bethe amgenach i’w cyfl awni na gwisgo’n drwsiadus. Un o’r pethe hynny oedd hwyluso chwyldro iaith trwy ei defnyddio ymhob agwedd o fywyd. Gwelwyd eu bod o ddifrif wrth i Sbardun gyfrannu at sefydlu’r cylchgrawn pop ‘Sŵn’ a oedd yn barod i’w dweud hi fel yr oedd hi. Ni laesodd ddwylo.

Wrth iddo ddatblygu’n gerddorol ymunodd ac Ac Eraill a sugno’r dylanwade Celtaidd oedd yn amlwg ar y pryd o dan arweiniad y Llydäwr, Alan Stivell. Bu ganddo ran allweddol yn y sioe ‘Nia Ben Aur’ a lwyfanwyd ym mhafi liwn Eisteddfod Caerfyrddin 1974 gan gynnig i ni Dir Na Nog. Bu’n aelod o Mynediad am Ddim gan ddal i gloddio’r wythïen werinol yn ogystal â chaneuon oedd yn dweud rhywbeth. Mewn gyrfa deledu’n ddiweddarach bu’n gyfrifol am gyfres o raglenni nodedig am ganu gwerin. Daliodd ati i gyfansoddi. Concrodd yr afl wydd blin o ddibyniaeth ar y ddiod feddwol. Amlygwyd y bersonoliaeth annwyl drachefn. Byddai ei gyfarchiad yn gynnil a bachog gyda chilwen a direidi yn ei lygaid. Roedd ei ben yn llawn caneuon.

Ei eiddo ei hun ac eiddo eraill. Hoffai Sbardun fynychu cyngherdde gan cantorion-gyfansoddwyr yng nghyffi nie Caerdydd. Rhannai ei edmygedd ohonynt ar ei dudalen facebook. Gwerthfawrogai allu eraill i gyfl eu rhyw wirionedd oesol mewn tair munud o gân. Roedd hynny ynddo’i hun yn brawf ei fod ef ei hun yn cymryd y grefft o gyfansoddi o ddifrif. Medrai gyfl eu darluniau llawn naws fyddai’n tynnu ar dannau’r galon o glywed artistiaid fel Bryn Fon a Linda Healey yn eu canu.

Roedden nhw’n gyfuniad o ddyheu, dihangfa a hiraeth am ddoe na ddaw yn ôl dim ond yn y dychymyg a’r galon. Tebyg mai’r amlycaf o’r rhain oedd ‘Strydoedd Aberstalwm’ (neu ‘Strydoedd Slawerdydd’). Cyfeirio a wna at ei blentyndod ym Mhenrhyndeudraeth, ym Meirionydd, a’r bobol a’i mowldiodd. Mae’r gân yn ddiedifar hiraethus. Try allwedd y galon ym mynwes eraill o’r un genhedlaeth a fagwyd mewn ardaloedd cyffelyb.

Llawenychai fod ei arwr Meic Stevens wedi dewis canu’r gân. Gyda didwylledd a rhyfeddod yr adroddai’r hanes amdano ynte a’i gyfaill Emyr Huws Jones, cyfansoddwr o’r un maintioli, yn penderfynu bodio i Solfach un haf i weld Meic. Bu’n daith helbulus ac ni fu’r arhosiad yn y pentref heb ei gyffro. Ond cawsant aros dros nos ar aelwyd Meic. I Gymro o gerddor ar ei brifi ant roedd hynny’n brofi ad cyffelyb i dreulio noson ar aelwyd Bob Dylan. Cyfl awnwyd pererindod. .

Adlewyrchwyd ei hoffter o greu naws yn ei ganeuon yn y lluniau a fyddai yn eu postio ar ei dudalen facebook. Roedd ganddo lygad am lun pan gyfeiriai ei gamera tuag at y môr a’r machlud yn ardal Y Barri. A mynych y gwelwyd lluniau o drigolion bore oes ar y dudalen yn brawf nad oedd Penrhyndeudraeth wedi mynd yn angof. Ac wedi’r cyfan dyna lle perfformiodd y Tebot Piws ei gig olaf ym mis Mai 2011 fel petai yna gylch yn cau. Cymwynaswr ac anogwr cerddorion ar eu prifi ant oedd y gŵr y tyfodd ei lysenw yn fwy o enw bedydd iddo na’r un a roddwyd iddo yn Aberstalwm bore oes.

Business

A more connected Wales: Ogi to provide Welsh language support through eero

Published

1 month ago

October 14, 2024

Madeline Knox

Starting today, Ogi- Wales’s biggest alternative telecoms company- has taken the innovative leap to back the provision of Welsh language on the eero wifi software.

Amazon’s eero delivers fast, reliable and secure wifi to every corner of the home. Using the latest mesh technology, eero brings seamless coverage, whether you’re streaming, gaming, or working from home. The Amazon eero suite of products is available on all Ogi 400, Ogi 500 and Ogi 1Gig packages.

Ogi’s commitment to continuously improving for their Welsh customers is demonstrated through this new partnership. This milestone makes eero one of the few smart home systems to offer Welsh-language support in its mobile app.

Within the eero app, engineers have incorporated familiar Welsh-language terms to further the experience for users.

Speaking about the new feature, Ogi’s Brand Marketing Director, Sarah Vining, said: “Ogi’s mission has always been to provide world-class services that are inherently Welsh.”

“Working with the team at eero, we’re not only bringing cutting-edge technology to Welsh homes but also making it more accessible for our customers, and for users all over Wales too. This partnership reflects our shared vision to make the internet more accessible to everyone.”

“Our mission is to bring fast, reliable, and secure wifi to customers around the world.” said Mark Sieglock, eero EVP, Software and Services. “We’re thrilled to partner with Ogi to add Welsh language support, making the eero app more accessible to Welsh speakers in Wales.”

Welsh language support is now available to all eero users by downloading the latest software update (release 6.47.0)

Cymraeg

Hybu’r Gymraeg drwy sioe lwyfan

Published

6 months ago

May 23, 2024

Tom Sinclair

Ar faes Eisteddfod yr Urdd heddiw ym Meifod (29 Mai) caiff sioe lwyfan newydd ei dangos a fydd yn hyrwyddo’r Gymraeg i bobl ifanc ledled Cymru. Manon Steffan Ros sydd wedi creu’r sioe Geiriau i gwmni Mewn Cymeriad yn dilyn comisiwn gan Gomisiynydd y Gymraeg.

Bydd y sioe, sydd wedi ei hanelu at bobl ifanc ym mlynyddoedd 7, 8 a 9 ysgolion uwchradd, yn cyd-fynd â phecyn addysg newydd sydd wedi ei ddatblygu gan y Comisiynydd ac a fydd ar gael ar lwyfan addysgol, Hwb.

Yn ôl Manon Steffan Ros, roedd yn braf derbyn y cais i wneud y gwaith hwn er yn un heriol,

“Er mwyn hybu’r Gymraeg i’n pobl ifanc a’u hannog i’w defnyddio mae angen manteisio ar amryw o ffyrdd i wneud hynny. Mae sioe lwyfan, sydd yn mynd mewn i ysgolion, yn gyfle gwych i bwysleisio rôl y Gymraeg yn ein bywydau bob dydd, drwy ddefnyddio cerddoriaeth gyfoes a iaith sydd yn berthnasol iddyn nhw.

“Roedd yn her, serch hynny, i ddatblygu sgript a oedd yn cyfleu yr holl elfennau yma, tra ar yr un pryd yn hyrwyddo’r neges gyffredinol fod angen defnyddio’r Gymraeg er mwyn iddi oroesi.

“Gobeithio bydd y sioe yn gyfrwng i arwain at drafodaeth bellach ymysg pobl ifanc a’u hathrawon am bwysigrwydd y Gymraeg.”

I gyd-fynd â’r sioe, mae pecyn addysg wedi ei greu hefyd sydd yn cynnig amryw ddeunyddiau ar gyfer gwersi. Mae’r pecyn yn cynnwys cyflwyniadau ac atodiadau sydd yn rhannu gwybodaeth am y Gymraeg, ei phwysigrwydd fel sgil mewn bywyd bob dydd, ieithoedd lleiafrifol eraill ar draws y byd, yn ogystal ag egluro rôl Comisiynydd y Gymraeg.

Yn ôl Efa Gruffudd Jones., Comisiynydd y Gymraeg, y gobaith yw fod y gwaith hyn yn ymateb i angen,

“Rwyf wedi nodi yn aml fod plant a phobl ifanc yn flaenoriaeth i fi ac rydym yn gyson yn derbyn ceisiadau gan ysgolion am wybodaeth am ein gwaith. Y nod gyda’r pecyn hwn yw cynnig pecyn ymarferol y gellir dewis gweithgareddau ohono.

“Bydd hefyd, gobeithio, yn gymorth i athrawon a ddisgyblion ddeall yn well, nid yn unig rôl Comisiynydd y Gymraeg ond sefyllfa’r Gymraeg ar lefel genedlaethol a rhyngwladol.

“Gobeithio y caiff ei ddefnyddio’n eang.”

Un ysgol sydd wedi cael cyfle i weld y sioe eisoes yw Ysgol Bro Hyddgen ym Machynlleth yn nalgylch yr Eisteddfod. Mae Nansi Lloyd yn mlwyddyn 7 ac fe wnaeth fwynhau yn fawr,

“Roedd y sioe yn symud yn gyflym oedd yn grêt ac roeddem i gyd yn meddwl fod y defnydd o gerddoriaeth Gymraeg gyfoes yn dda iawn. Fe wnaeth i fi feddwl am pam mod i’n siarad Cymraeg a phwysleisio pa mor bwysig yw siarad yr iaith yn naturiol bob dydd, ac nid yn yr ysgol yn unig.

“Rwy’n gobeithio mynd i’w gweld eto yn yr Eisteddfod.”

Mae Alaw Jones yn athrawes yn ysgol Bro Hyddgen ac yn gweld gwerth yn y sioe a’r pecyn addysg,

“Mae yn medru bod yn heriol cyflwyno’r Gymraeg yn enwedig mewn oes lle mae cyfryngau cymdeithasol yn chwarae rôl mor flaenllaw yn mywydau pobl ifanc. Roedd y sioe hon yn gyfrwng i arwain ar drafodaeth bellach am y Gymraeg yn ein cymdeithas heddiw a braf oedd gweld ymateb y bobl ifanc i’r sioe.

“Mae’r pecyn addysg yn adnodd defnyddiol a fydd yn ein caniatáu i drafod y Gymraeg mewn cyd-destun ehangach, cyd-destun rhyngwladol, ac yn pwysleisio manteision siarad yr iaith o safbwynt sgil yn y byd gwaith.”

Caiff y sioe, Geiriau¸ ei pherfformio ar stondin Llywodraeth Cymru am 2pm ar ddydd Mercher, 29 Mai a bydd sesiwn holi ac ateb yn dilyn yng nghwmni Efa Gruffudd Jones, Manon Steffan Ros ac Owen Alun sydd yn perfformio’r sioe.

Cymraeg

Last ditch plea to HSBC to reverse decision to axe Welsh language phone line

Published

10 months ago

January 11, 2024

Tom Sinclair

AN MS has issued a last ditch plea to HSBC to reverse its “unacceptable” decision to axe its Welsh language phone service.

Llŷr Gruffydd, who represents North Wales in the Senedd, has spoken out as January 15, the date when the phone line is due to come to an end fast approaches.

The Plaid Cymru politician said executives at the baking giant still have an “opportunity to do the right thing”.

HSBC came under fire after politicians were informed of the bank’s decision to axe its Welsh language service by letter on Wednesday, November 8.

The Senedd’s Culture Committee wrote to the corporation accusing it of “contempt” towards Welsh speakers.

It added that its “failure to maintain an approach consistent with its values is considered disingenuous and disturbing”.

The committee also questioned statements made by José Carvalho, HSBC’s head of wealth and personal banking, who spoke in front of it on November 29.

The banker said that the Welsh-language helpline receives around 22 calls a day, and that the bank had ended up “with only 6% of the calls that are coming in being answered in Welsh” by them.

However, the committee hit back saying this indicates a fundamental failure of service by the bank because it means 94% of calls to the service are not being answered in Welsh,.

The Committee said that the “low number of calls” to the line “reflects” the bank’s “inability to provide a functioning and coherent service that meets the needs of its Welsh speaking customers.”

Llŷr Gruffydd said: “HSBC still has an opportunity to do the right thing by reversing its unacceptable and wrongheaded decision to bring its Welsh language phone service to an end.

“Executives at HSBC should remember that many customers use their banking services because of its Welsh language phone service.

“The bank argues that there isn’t sufficient demand for the helpline because it receives 22 calls a day on average.

“But it’s abundantly clear from the data that with only 6% of those calls being answered in Welsh, they’ve not been coming anywhere near to providing an adequate service.

“Phone calls that are made to the helpline in Welsh should be answered in Welsh. It’s no wonder that a lot of Welsh speakers have given up on phoning it.

“Instead of scrapping the service HSBC’s should invest in it properly for at least 12 months, and that includes ensuring that it is well-advertised. Then at the end of that period it could make a much better assessment of demand.

“The bank’s pledge to ‘arrange a call back in Welsh, within 3 working days is astonishingly disrespectful to Welsh speakers, as well as utterly insensitive to the financial pressures some people will face.

“For a significant number of people, accessing their bank through Welsh is not a ‘choice’ as HSBC claimed.

“HSBC say they ‘have confirmed that all customers can bank in English’, which is frankly an attitude that belongs to the last century. It is also untrue, especially for many elderly and vulnerable people.

“There is understandably a huge amount of anger and frustration right across Wales with HSBC’s general attitude towards the Welsh language.

“Recently I was contacted by a constituent who was quite rightly angry because she had been asked by a member of HSBC’s customer care team to resend a Welsh language query in English.

“That is one of many examples of HSBC’s complete and utter disregard for Welsh speakers.

“As a Welsh speaker myself and as a member of the Senedd’s Culture Committee, I share the real sense of frustration that’s out there.

“Many of their customers in Wales have also seen their local branches close over the last decade.

“The impact of this on their older customers is particularly acute, as well as those who don’t have access to digital technology.

“Though HSBC likes to describe itself as the world’s local bank, it is abundantly clear that this is not the case in Wales as it abandons Welsh speakers and abandons our high streets by shutting down local branches.”