Wrth i Sir Benfro ddod allan o’r cyfyngiadau symud ac wrth i fusnesau ddechrau ailagor, mae Awdurdod Parc Cenedlaethol Arfordir Penfro yn croesawu ymwelwyr yn ôl i Gastell Caeriw, Pentref Oes Haearn Castell Henllys ac Oriel a Chanolfan Ymwelwyr Oriel y Parc yn ystod yr hanner tymor hwn.

Gyda dewis cyffrous o weithgareddau i weddu i bob oed, a chaffis i ategu diwrnod allan, mae rhywbeth i bawb ym mhob un o atyniadau poblogaidd yr Awdurdod i ymwelwyr.

Yng Nghastell Caeriw rhwng 2 a 6 Mehefin, bydd taith ‘Horrid Histories’ yn cael ei chynnal yn rhad ac am ddim i’r genhedlaeth iau gyda straeon arswydus, chwedlau dychrynllyd ac adroddiadau anghynnes am fywyd yn y castell. Defnyddiwch eich ffôn i chwilio am ddreigiau fel rhan o’n Helfa Ddreigiau.

Daw’r Castell yn fyw unwaith eto yn y cyfnod Canoloesol ddydd Sul 30 Mai tan ddydd Mawrth 1 Mehefin gyda Bowlore yn arwain yr arddangosfeydd ymladd â chleddyfau, saethyddiaeth ac arfau, gyda thâl bychan am rai gweithgareddau.

Rhaid archebu tocynnau ar gyfer digwyddiadau ar-lein yn www.carewcastle.com. Mae’r Castell ar agor rhwng 10am a 4pm, Ystafell De Nest rhwng 11am a 4pm ac mae’r Felin Heli ar agor rhwng 11.30am a 5pm.

Am rywbeth hollol wahanol, ewch draw i Oriel a Chanolfan Ymwelwyr Oriel y Parc yn Nhyddewi, sydd ar agor ar hyn o bryd rhwng 10am a 3pm, i gael cyfle i weld arddangosfa Amgueddfa Genedlaethol Cymru am fyd rhyfeddol pryfed genwair, sy’n arddangos hyd at 6 Mehefin.

Mae’r oriel yn gartref i ddau fan arddangos a’r Tŵr Artistiaid Preswyl gydag arddangosfeydd hyfryd o dirluniau i’w mwynhau ac i’ch ysbrydoli. Ar ôl hynny, gellir ymweld â Chaffi’r Pererin, sy’n agored rhwng 10am a 3.30pm gyda seddi dan do ac yn yr awyr agored.

Mae’n werth ymweld â’r arddangosfa Vermilion fywiog gan Joy Dixon, gwaith manwl godidog Clive Gould ac Arfordir a Chefn Gwlad Sir Benfro gan Graham Brace, a’r cydweithrediad seramig crog rhwng Ian McDonald a Maria Jones. Ewch i www.orielyparc.co.uk i gael manylion arddangosfeydd a chyfleusterau.

Ym Mhentref Oes Haearn Castell Henllys, mae eich antur hynafol yn disgwyl amdanoch ar Ddiwrnodau Profi’r Oes Haearn rhwng dydd Sadwrn 29 Mai a dydd Llun 31 Mai a dydd Mercher 2 Mehefin a dydd Iau 4 Mehefin.

Dysgwch sut roedd pentrefwyr yn paratoi ar gyfer brwydr, beth oedden nhw’n ei fwyta, sut roedden nhw’n gwneud eu dillad a’u tai crwn. Ddydd Mawrth 1 Mehefin bydd y Rhufeiniaid Rheibus yn ymosod ar Gastell Henllys – a fyddwch chi’n ymuno â’r Lleng Rufeinig neu’n ymuno â’r Frenhines Buddug i’w herio nhw?

Hefyd yn ystod yr wythnos hanner tymor mae gweithdai Byw yn y Gwyllt, Yr Hen Geltiaid a Thecstilau Creadigol. Codir tâl bychan am ddigwyddiadau felly ewch i www.castellhenllys.com am fanylion a gwybodaeth archebu.

I’r rheini sy’n chwilio am antur awyr agored, mae dewis gwych o ddigwyddiadau i’r teulu, gan gynnwys taith gerdded Blodau Gwyllt yn Freshwater East, ddydd Mawrth 25 Mai, dau ddigwyddiad Ystlumod Ysblennydd gyda’r nos – yn Nhyddewi ddydd Sul 30 Mai ac yng Nghastell Caeriw ddydd Iau 3 Mehefin.

Mae yna hefyd daith gerdded ar Faes Tanio Castellmartin ddydd Llun 31 Mai a thaith gerdded Gymraeg yng Nghwm Gwaun ddydd Iau 2 Mehefin. Mae’n rhaid archebu lle ar gyfer y digwyddiadau hyn yn www.pembrokeshirecoast.wales/events.

Bydd tri academydd o Brifysgol Aberystwyth ar raglen Gŵyl y Gelli eleni, a ddarlledir am ddim ar-lein o’r Gelli Gandryll o 26 Mai tan 6 Mehefin.

Yn yr ŵyl, fe gyflwynir yr Athro Mererid Hopwood, a ymunodd â Phrifysgol Aberystwyth fel Athro’r Gymraeg ac Astudiaethau Celtaidd ym mis Ionawr 2021, yn Gymrawd Rhyngwladol newydd Cymru Greadigol Gŵyl y Gelli.  Ac fe drafodir rhai cwestiynau sy’n berthnasol iawn i’r byd sydd ohoni, yng nghyd-destun pandemig COVID-19, mewn dwy ddarlith a fydd yn cael eu traddodi gan academyddion o Aberystwyth.

Yn ei darlith ‘Women and Leadership’ am 13:00 ddydd Sadwrn 29 Mai, fe fydd y Dr Jenny Mathers o’r Adran Gwleidyddiaeth Ryngwladol yn gofyn a fyddai’r byd yn wahanol – ac yn well – pe bai mwy o fenywod yn dal yr awenau mewn safleoedd arweinyddiaeth.

Mae’r Dr Mathers yn esbonio sail ei darlith:  “Byddaf yn edrych eto ar y pwnc llosg hwn yng nghyd-destun y pandemig byd-eang. Rhywedd yw rhan o’r esboniad am y gwahaniaeth mawr rhwng profiadau COVID Seland Newydd o dan Jacinda Ardern a’r Unol Daleithiau o dan America.  Mae rhai wedi dadlau y gallasai effeithiau Argyfwng Ariannol Byd-Eang 2008 wedi’u lleddfu pe buasai mwy o fenywod wrth fyrddau rheoli’r prif sefydliadau ariannol. Ond mae arweinwyr benywaidd yn dal i fod yn gymharol brin, ac mae’r menywod sy’n arwain llywodraethau a sefydliadau drwy argyfyngau yn cael eu trin yn fwy garw na dynion mewn safleoedd cyfatebol.”
Ddydd Mercher 2 Mehefin, 13:00, bydd y Dr Siobhan Maderson, Cymrawd Ôl-Ddoethurol yr ESRC yn Adran Daearyddiaeth a Gwyddorau Daear, yn siarad am ‘The Great Reset: Co-designing an inclusive, sustainable, post-pandemic future’.

Mae’r Dr Maderson yn esbonio: “Wrth i’r rhaglen frechu at COVID-19 fynd rhagddi, mae llawer ohonom yn dechrau mentro teimlo’n obeithiol am y dyfodol, er ein bod hefyd yn ymwybodol o’r difrod cymdeithasol ac economaidd a achoswyd gan y pandemig. Yn fy narlith arall byddaf yn ystyried sut olwg allai fod yn ar y normal newydd a sut y gellir sicrhau bod yr ailgychwyn yn gweithio er lles pawb – a rhywogaethau eraill – yn yr amgylchedd ehangach. Bydd fy nghyflwyniad yn cloriannu camgymeriadau’r gorffennol, edrych ar fentrau’r presennol ac ystyried gweledigaethau llawn dewrder a dychymyg at y dyfodol.”

Bydd y ddwy ddarlith yn cael eu recordio ymlaen llaw, ac fe fydd y Doethuriaid Mathers a Maderson ill dwy ar gael wrth i’w darlithoedd gael eu darlledu a thoc wedyn i ateb cwestiynau gan y gynulleidfa yn y llif sgwrsio.

Bydd darlith yr Athro Hopwood ddydd Sul 30 Mai yn trafod sut mae’r beirdd wedi dychmygu iaith a sut mae’r dychymyg hwnnw yn ein helpu i ddeall yr elfen hanfodol hon o lenyddiaeth.

Mae’r ysgolhaig o Brifysgol Aberystwyth wedi ennill prif gystadlaethau’r Brifwyl dair gwaith, a hi oedd y fenyw gyntaf i ennill y Gadair yn yr Eisteddfod Genedlaethol, yn 2001. Mae wedi bod yn Fardd Plant Cymru ac wedi ennill gwobr Glyndŵr am ei chyfraniad at lenyddiaeth. Roedd ei chasgliad o farddoniaeth Nes Draw yn fuddugol yng nghategori barddoniaeth Llyfr y Flwyddyn yn 2016.
Dywedodd yr Athro Hopwood: “Fel Cymrawd Rhyngwladol Cymru Greadigol Gŵyl y Gelli eleni, mae’n arbennig o braf gweld yr Ŵyl yn ymestyn nid yn unig dramor ond hefyd yn nes at adref. Rwy’n edrych ymlaen yn fawr at barhau’r drafodaeth ddechreuodd llynedd am ddwyieithrwydd, gan ystyried eleni sut mae llenorion wedi dychmygu iaith ar hyd yr oesoedd.”

Ychwanegodd yr Athro Elizabeth Treasure, Is-Ganghellor Prifysgol Aberystwyth: “A ninnau’n brifysgol sydd ag enw da am ragoriaeth ein gwaith dysgu ac ymchwil, mae gennym lawer o werthoedd cyffredin â Gŵyl y Gelli – yn fan lle y gellir trin a thrafod materion pennaf yr oes.  Mae’n bleser gennym fod yn bartner i Ŵyl y Gelli, 2021, gan barhau â’n perthynas ehangach a fagwyd drwy fentrau megis Taith ‘Scribblers’ Gŵyl y Gelli, ‘Hay Levels’ a’n cynlluniau am ŵyl flynyddol ar y cyd yn yr Hen Goleg yn Aberystwyth ar ôl iddo ailagor tua diwedd 2023.”

Bydd y rhaglen ddigidol o ddigwyddiadau am ddim i Ŵyl y Gelli 2021 yn dod â llenorion a darllenwyr ynghyd am amrywiaeth o sgyrsiau, trafodaethau, gweithdai a pherfformiadau ar-lein, yn llawn ysbrydoliaeth, o ddydd Mercher 26 Mai tan ddydd Sul 6 Mehefin.  I weld y rhaglen lawn o ddigwyddiadau ac i gofrestru ar-lein yn rhad ac am ddim, gweler: www.hayfestival.com

Yn ei chyfarfod Bwrdd cyntaf fel cadeirydd newydd Hybu Cig Cymru (HCC), mae Catherine Smith wedi nodi blaenoriaethau’r bwrdd ardoll ar gyfer y flwyddyn ariannol newydd.

Yn y cyfarfod – a gynhaliwyd yn rhithiol oherwydd cyfyngiadau COVID – croesawyd dau aelod newydd, sef Jack Evershed ac Emlyn Roberts. Cafwyd ddadansoddiad o ofynion y  defnyddwyr wrth i Brydain ddod allan o’r cyfnod clo, a chadarnhawyd blaenoriaethau’r sefydliad ar gyfer y flwyddyn i ddod.  Hwn oedd cyfarfod cyntaf y Bwrdd ers diwygio’r Ardoll Cig Coch ym mis Ebrill er mwyn rhoi gwell chwarae teg i Gymru.

Mae diwygio’r ardoll, a gyflawnwyd yn sgil y Bil Amaeth yn San Steffan a thrafodaethau rhwng y tair llywodraeth, yn golygu y caiff yr ardoll i gynhyrchwyr ar anifeiliaid sy’n cael eu magu yng Nghymru ond sy’n cael eu lladd dros y ffin ei throsglwyddo i HCC ac na fydd Cymru’n ei cholli.

Dywedodd Catherine Smith: “Roedd diwygio’r Ardoll yn hir ddisgwyliedig, a bydd yn rhoi mwy o dryloywder a thegwch i ffermwyr yma yng Nghymru.

“Mae gennym gynlluniau cyffrous ar gyfer y flwyddyn sy’n dod, pan fyddwn yn adeiladu ar y gwaith cadarnhaol iawn a wnaed gan HCC wrth ymateb yn effeithiol i heriau COVID a Brexit.

“Yn ganolog i’n cynlluniau, mae datblygu’r ymgysylltiad llwyddiannus â’r defnyddwyr a’r gwaith o adeiladu brand sydd wedi gweld cynnydd yng ngwerthiant cig coch dros y flwyddyn ddiwethaf, a Chig Oen Cymru a Chig Eidion Cymru yn cael eu gwerthu gan fwy o fân-werthwyr mawr.

“Rydym hefyd yn bwriadu gweithio’n agos â llywodraethau a’r cyrff sy’n bartneriaid i ni yn Lloegr a’r Alban i sicrhau mynediad i farchnadoedd newydd ar gyfer ein cynhyrchion ac i ddatblygu masnach.

“Yn ogystal, bydd HCC yn rhoi blaenoriaeth uchel iawn i hyrwyddo’r modd rydym yn arwain y byd o ran cynhyrchu cig oen a chig eidion yma yng Nghymru, gan adeiladu ar ein gweledigaeth, ‘Y Ffordd Gymreig’. Ar ben hyn, byddwn yn gwneud gwaith hanfodol, ochr yn ochr â phartneriaid mewn rhannau eraill o Brydain, i amddiffyn a gwella enw da ein diwydiant. Bydd yna gerrig milltir allweddol eleni – fel uwchgynhadledd COP26 yn Glasgow. Mae’n hanfodol bod y cyhoedd yn deall nad yw pob dull o ffermio ledled y byd yr un fath, a bod gennym gyfraniad cadarnhaol i’w wneud tuag at gynaliadwyedd a diogelwch bwyd yn fyd-eang.”