Cymraeg

Covid-19 a newid yn yr hinsawdd

Published

2 years ago

September 3, 2020

WRTH i gyfyngiadau’r cyfnod clo gael eu llacio gam wrth gam, gwelwn y byd o’n cwmpas yn prysuro unwaith eto. Ac er ein bod dal yng nghanol Pandemig sydd wedi cael effaith echrydus, i nifer ohonom mae’r cyfnod wedi cynnig cyfle i arafu ac ail-ymgysylltu gyda byd natur.

Yn y rhaglen Newid Hinsawdd, Newid Byd: Covid-19 ar nos Iau 10 Medi, bydd Steffan Griffiths a Daf Wyn yn edrych ar effaith y Pandemig ar hinsawdd y byd ac yn gofyn ai dyma ein cyfle euraidd i droi’r cloc yn ôl ar y difrod i’n hamgylchedd?

Mae’r pwnc yn agos iawn at galon Steffan, cyflwynydd y tywydd ar S4C, sydd ag MA mewn Rhewlifeg, sef effaith hinsawdd ar rewlifoedd.

“Fel rhywun sydd wedi astudio’r maes ers dros ddegawd, ‘roedd gweld pysgod yn dychwelyd i ddyfroedd clir Venice a golygfeydd tebyg ledled y byd yn bositif iawn. Ac er bod y ffigyrau’n swnio’n drawiadol; lefelau teithio lawr 65% ar draws Ewrop, lefelau llygredd aer wedi disgyn 40%, a CO2 wedi gostwng 17% ym mis Ebrill yn unig, roeddwn i eisiau gwybod mwy am y gwir effaith ar yr amgylchedd a beth yw’r rhagolygon chwe mis yn ddiweddarach.

“I ddod i’r afael a’r sefyllfa yng Nghymru a thu hwnt, mae Daf a finnau yn siarad gyda Chymry ar wasgar, o Sir Benfro i Ben Llŷn, o Hong Kong i Hanoi, i glywed o lygaid y ffynnon sut mae’n milltir sgwâr wedi newid.”
Gyda llai o deithio a llai o lygredd, mae ansawdd yr awyr wedi gwella yn rhai o ddinasoedd prysuraf y byd. Ond a ydyw’r sefyllfa mor galonogol mewn gwirionedd?

Mae Daf, sydd yn wyneb cyfarwydd o’i waith yn cyflwyno Heno a Prynhawn Da, hefyd yn frwdfrydig am ddarganfod yr ateb; “Yn Newid Hinsawdd, Newid Byd yn 2019, aeth Steff a fi i edrych ar y cysylltiad rhwng tywydd eithafol 2018 a chynhesu byd eang, a gweld fod yr hinsawdd yn newid ar stepen ein drws. Wnetho ‘ni sôn fod y byd ddwy funud i ddeuddeg ar gloc Dydd y Farn, y Doomsday clock. Felly gyda thywydd eithafol yn dal i ddigwydd yng Nghymru a thu hwnt, a 2020 yn flwyddyn wahanol i ddweud y lleiaf, ble y ni nawr?”.

Er bod yr amgylchedd yn sicr wedi elwa o’r cyfnod clo, mae arbenigwyr yn honni mai eiliadau, yn hytrach na munudau, sydd ar ôl ar y cloc dychmygol sy’n mesur y posibiliad o drychineb naturiol wedi greu gan ddynoliaeth. Bydd Steffan a Daf yn holi arbenigwyr o’r maes hinsawdd ac ar gymdeithaseg i gael eu barn nhw.
“Wedi hyn oll fennu, a fyddwn yn mynd nôl i hen arferion ac yn gwneud mwy o niwed i’r blaned nag erioed o’r blaen?” meddai Daf.

Meddai Steffan; “Mae 90% o drychinebau naturiol yr ugain mlynedd diwethaf wedi bod yn gysylltiedig ag argyfwng hinsawdd. Pethau fel corwyntoedd, llifogydd a sychder. Roedd chwe mis cyntaf 2020 y cynhesaf ar record. Felly oes ‘na ddigon yn cael ei wneud ar lawr gwlad? Beth allwn ni ei wneud i sicrhau nad ydym yn disgyn yn ôl?”.

Gyda golygfeydd syfrdanol, a phwnc sy’n berthnasol i bawb, bydd hon yn raglen fydd yn herio’r cydwybod wrth ofyn, a fydd Covid-19 yn gatalydd i droi’r cloc yn ôl ar y difrod i’r amgylchedd, neu yw hi eisoes yn rhy hwyr?

Cymraeg

Effaith trist aflonyddu ar forloi a rhai bach ar arfordir Cymru

Published

8 months ago

October 1, 2021

Luke Sinclair

Gyda mwy o bobl nag erioed yn ymweld â’r parth arfordirol yma yng Nghymru, mae
aflonyddu ar fywyd gwyllt ar gynnydd. Yn ddiweddar, cawsom newyddion trist fod morlo
bach wedi marw ar ôl i’w fam beidio â dychwelyd i’w fwydo yn dilyn achos o aflonyddu a
dychryn gan bobl oedd eisiau tynnu lluniau a ‘selfies’ gyda’r morlo bach.

Yn ystod y tymor magu (rhwng Awst a Rhagfyr) mae’n bosib dewch ar draws morloi bach
gwyn ar draethau neu ar greigiau ar arfordir Cymru – yn aml ar ben eu hunain. Serch hynny
maen debygol bydd y fam ger llaw, felly mae’n hanfodol cadw draw er mwyn iddi allu
ddychwelyd i fwydo’i morlo bach.

Yn ôl Sue Burton, Swyddog yr ACA ar gyfer Sir Benfro Forol “Rhaid cofio bod morloi bach
angen digonedd o ofod personol ag amser er mwyn gorffwys a thyfu. Dim ond am dair
wythnos yn unig caiff y morloi bach eu bwydo gan eu mamau cyn nes bydd yn rhaid iddynt
gofalu am eu hunain. Mae’n hanfodol felly yn ystod yr amser yma eu bod yn cael digonedd o
le heb ymyrraeth. Gall aflonyddu ar forloi arwain at eu marwolaeth”.

Mae’n bwysig iawn cofio bod y creaduriaid eiconig hyfryd yma yn anifeiliaid gwyllt.
Cadwch draw o fywyd gwyllt – Mwynhewch o bell

Cymraeg

Meddygon teulu dal yma ar gyfer apwyntiadau wyneb yn wyneb

Published

8 months ago

October 1, 2021

Jon Coles

Mae meddygon yn Sir Gaerfyrddin, Ceredigion a Sir Benfro yn atgoffa’u cleifion eu bod yn parhau i gynnig apwyntiadau wyneb yn wyneb i’r rhai sydd angen eu gweld.

Trwy gydol y pandemig, mae meddygfeydd wedi sicrhau bod gwasanaethau hanfodol yn parhau i redeg, gan ddefnyddio ffyrdd arloesol o gyfathrebu â’r cymunedau y maent yn eu gwasanaethu.

Erbyn hyn mae llawer o feddygfeydd yn parhau i ddefnyddio ymgynghoriadau ffôn a galwadau fideo lle y bo’n briodol; mae hyn yn rhoi rhyddid i lawer o gleifion siarad â gweithwyr gofal iechyd proffesiynol (nid o reidrwydd y meddyg teulu) yng nghysur a chyfleustra eu cartrefi eu hunain

Mae gan y rhan fwyaf o feddygfeydd systemau ar-lein megis E-Consult neu Ask My GP, lle gall cleifion ofyn cwestiwn llai brys am eu hiechyd. Gweler gwefan eich meddygfa am fwy o wybodaeth.

Mae Fy Iechyd Ar-lein yn parhau i fod yn opsiwn ar-lein 24/7 ar gyfer archebu presgripsiwn meddyginiaeth rheolaidd – mae wedi’i gynllunio i fod yn gyfleus i gleifion ac yn arbennig o ddefnyddiol i’r rhai sy’n hunan-ynysu neu’n gwarchod. Gall cleifion gofrestru ar gyfer hyn drwy eu meddygfa leol.

Mae system brysbennu dros y ffôn neu ar-lein ar waith yn y rhan fwyaf o feddygfeydd i sicrhau bod cleifion yn siarad ag aelod clinigol o staff am eu hiechyd.

Os oes angen gweld claf wyneb yn wyneb, bydd y feddygfa’n gwneud apwyntiad â’r gweithiwr gofal iechyd proffesiynol mwyaf priodol i’w anghenion.

Dywedodd Dr Siôn James o Feddygfa Tregaron: “Hoffem atgoffa cleifion bod meddygfeydd teulu yn parhau i fod ar gael i chi. Pan fyddwch yn cysylltu â’ch meddygfa, byddwch yn siarad â’r person mwyaf addas ar gyfer eich cyflwr ac os bydd angen i’ch gweld wyneb yn wyneb, yna rhoddir apwyntiad i chi yn y feddygfa.

Gellir trin llawer o gyflyrau dros y ffôn gyda chyngor ac os oes angen, gellir rhoi presgripsiwn i fferyllfa o’ch dewis. Peidiwch ag osgoi ymofyn triniaeth.

Ar gyfer mân anhwylderau, cofiwch y gallai eich fferyllfa gymunedol helpu.”

Ychwanegodd Fferyllydd Cymunedol, Richard Evans: “Yn draddodiadol mae fferyllwyr Cymunedol wedi cynghori cleifion ar ystod eang o anhwylderau. Rydym bob amser yn argymell triniaethau addas i’r cleifion, neu os oes angen, eu cyfeirio at weithiwr gofal iechyd proffesiynol.

Yn ystod y pandemig hwn, gweinyddu presgripsiynau yw’r prif ffocws o hyd, ond mae gwasanaethau eraill ar gael, megis y Gwasanaeth Anhwylderau Cyffredin, Brysbennu a Thrin, cyflenwi meddyginiaethau mewn argyfwng a dulliau atal cenhedlu brys.

Gellir cael mynediad at y gwasanaethau hyn drwy ymgynghoriad dros y ffôn, gyda’r claf neu ofalwr/aelod o’r teulu yn casglu unrhyw feddyginiaeth angenrheidiol.

Cofiwch archebu unrhyw bresgripsiwn meddyginiaeth rheolaidd mewn pryd cyn i chi ei orffen.”

Yn ychwanegol at y wybodaeth arbenigol broffesiynol a gynigir mewn fferyllfeydd, bydd cleifion cymwys yn gallu derbyn eu brechlyn ffliw rhad ac am ddim yn y mwyafrif o’n fferyllfeydd cymunedol y gaeaf hwn. Am restr lawn o fferyllfeydd sy’n cymryd rhan, cliciwch yma https://biphdd.gig.cymru/gofal-iechyd/gwasanaethau-a-thimau/fferyllfa/brechiadau-y-ffliw-tymhorol/

I gael gwybod pa wasanaethau y mae eich fferyllfa gymunedol yn eu cynnig, ewch i: https://biphdd.gig.cymru/gofal-iechyd/gwasanaethau-a-thimau/fferyllfa/

Mae rheolau cadw pellter cymdeithasol yn parhau ar draws safleoedd gofal sylfaenol er diogelwch cleifion a staff. Bydd gweithwyr gofal iechyd proffesiynol sy’n gweld cleifion wyneb yn wyneb i asesu neu ddarparu triniaeth yn defnyddio’r cyfarpar diogelu personol priodol ac mae sgriniau ar waith mewn rhai cownteri a derbynfeydd

Cofiwch wisgo gorchudd wyneb pan ydych yn ymweld ag unrhyw leoliad gofal iechyd.

Cymraeg

Lansio cystadleuaeth i enwi adeiladau porthladd hanesyddol

Published

8 months ago

October 1, 2021

Luke Sinclair

Mae gan Ddoc Penfro hanes morwrol cyfoethog, gan ei bod yn dref filwrol ers 150 o
flynyddoedd. Heddiw, mae hen Ddociau’r Llynges Frenhinol yn borthladd masnachol
sydd â dyfodol cyffrous yn y diwydiant ynni adnewyddadwy.

Mae Porthladd Aberdaugleddau yn rhan allweddol o brosiect Ardal Forol Doc Penfro
Bargen Ddinesig Bae Abertawe gwerth £60 miliwn, a fydd yn darparu’r cyfleusterau,
y gwasanaethau a’r gofodau sydd eu hangen i sefydlu canolfan o’r radd flaenaf ar
gyfer ynni morol a pheirianneg. Fel rhan o hyn, mae angen adnewyddu pedwar
rhandy rhestredig Gradd II sy’n sownd yn siediau awyrennau Sunderland er mwyn
eu moderneiddio ar gyfer yr 21ain ganrif a’u cynnig fel gweithleoedd modern hyblyg.
Bydd y gwaith adeiladu’n dechrau ym mis Tachwedd 2021 ac yn ôl yr amserlen bydd
yn cael ei gwblhau erbyn mis Tachwedd 2022.

Heddiw, mae’r Porthladd yn lansio cystadleuaeth i enwi’r pedwar rhandy ac mae’n
gwahodd ceisiadau gan aelodau o’r gymuned. Awgrymir pedair thema: treftadaeth,
dyfodol adnewyddadwy, hanes morol a hanes cymdeithasol, ond croesewir pob
syniad.

Dywedodd Steve Edwards, Cyfarwyddwr Masnachol y Porthladd, “Mae Porthladd
Penfro yn llawn hanes ac rydyn ni am sicrhau ein bod yn cadw’r adeiladau hyn yn
ddiogel fel y gellir eu defnyddio yn y bennod gyffrous nesaf. Mae Ardal Forol Doc
Penfro yn cynnig cyfleoedd enfawr i’r dref yn ogystal â’r rhanbarth cyfan, felly mae’n
bwysig iawn ein bod yn creu llety dymunol fel y gall busnesau sefydlu eu hunain
yma. Rydyn ni am gynnwys y gymuned gyfan yn ein cynlluniau drwy wahodd enwau
cofiadwy gyda chefndir difyr er mwyn ategu’r datblygiadau.”
I gyflwyno eich awgrymiadau, ewch i i www.mhpa.co.uk/naming-competition erbyn
dydd Llun 18 Hydref.

Ariennir Ardal Forol Doc Penfro gan Fargen Ddinesig Bae Abertawe, Cronfa
Datblygu Rhanbarthol Ewrop drwy Lywodraeth Cymru, a thrwy fuddsoddiad preifat.